Już ogrody epoki antycznej miały formalny i architektoniczny plan. Dzielone były żywopłotami i ozdabiane wystrzyżonymi z bukszpanu figurami. Także w późniejszych wiekach, w średniowiecznych klasztorach, w ogrodach renesansowych i barokowych, ale także tych z okresu biedermeieru i secesji żywopłoty z bukszpanu, chociaż w innej stylistyce i proporcjach, stanowiące centralne elementy kompozycji. Symetrycznie rozczłonkowany układ kompozycji, wyraźnie widoczne okiełznanie przyrody za pomocą przycinania, drzew, krzewów i żywopłotów świadczy o potędze władców w okresie renesansu. Ogrody formalne do dzisiaj zachowały ten reprezentacyjny, zabytkowy, a czasami trochę onieśmielający zwiedzającego wygląd. Odnosi się to nie tylko do historycznych przykładów ogrodów, lecz jest to świadomie zamierzony efekt także w wypadku współczesnych ogrodów formalnych. Przykładem są tutaj skwery i parki należące do niektórych wielkich koncernów albo hoteli.
Ogrody formalne zarówno mogą mieć ścisły związek z budynkiem, jak i mogą one rozwijać swój wyraz w ramach własnej ograniczonej przestrzeni. Aby jednak mogły osiągnąć pełnię tego wyrazu, powinny być otoczone murem, gęstym płotem, a najlepiej zimozielonym żywopłotem. Z tego względu wewnętrzne dziedzińce w mieście są doskonałym miejscem na ukształtowany w stylu formalnym ogrodu.
Jeżeli w otaczającym ogród krajobrazie znajdują się znaczące punkty widokowe, to prześwit w ogrodzeniu może ukazywać widok na przykład na pobliskie wzgórze, kościelną wieżę, albo na dolinę. Stanowi to interesujący kontrast z introwertycznym charakterem tych ogrodów.
Oś jest najważniejszym i najbardziej charakterystycznym elementem kompozycji zarówno w tradycyjnych jak i nowoczesnych ogrodach formalnych. Dzieli ona przestrzeń na dwie symetryczne części i przyciąga spojrzenie. Na jej końcu powinien znajdować się jakiś atrakcyjny wizualnie obiekt, na przykład rzeźba, antyczna waza, pawilon, albo fontanna przyścienna. Uroczym zwieńczeniem osi jest także „okno na świat”, czyli prześwit w ogrodzeniu.
Jeżeli ogród graniczy bezpośrednio z budynkiem mieszkalnym, oś powinna mieć wyraźny związek z jego architekturą oraz, o ile to możliwe, odniesienie do architektury wnętrza. Oś może mieć postać ścieżki, rzędu roślin, albo wąskiego koryta basenu. W nowoczesnych ogrodach formalnych elementem tworzącym oś jest często spokojna tafla wody w położonym nieco wyżej basenie albo równomiernie obmywana wodą rzeźba z kamienia, lub stali.
Wielkość działki nie jest czynnikiem decydującym w założeniu ogrodu formalnego. Nawet niewielkie przestrzenie ogrodowe urządzone w stylu formalnym mogą wyglądać nadzwyczaj efektownie. Oprócz tego kilka scenicznych trików pozwolą tak znacząco wpłynąć na efekt przestrzenny, że ogród wydaje się znacznie większy niż w rzeczywistości. Oto przykład: widziana z dużej odległości prosta ścieżka zwęża się do jednego punktu. Jeżeli wykorzysta się ten efekt perspektywy i zrobi oś centralną z przodu szerszą i poprowadzi obramowanie rabaty węziej do tyłu, przestrzeń nabierze głębi. Jeżeli dodatkowo przy murze na końcu osi postawi się tradycyjny, drewniany lub metalowy trejaż, który będzie wyglądał jak arkada, złudzenie głębi będzie doskonałe. Podobne powiększenie przestrzeni uzyskuje się przez umieszczenie lustra na końcu osi.
Typowe elementy:
•Kształty i linie: geometryczne i symetryczne, podkreślenie osi i punktów centralnych
•Ogrodzenie: wysokie strzyżone żywopłoty względnie mury lub gęste wysokie parkany
•Woda: basen o geometrycznych kształtach albo fontanny
•Meble i mała architektura: klasyczne, proste formy, figury z bukszpanu, trejaże, kamienne ławki
•Drzewa: uformowane w kształcie brył geometrycznych, np. kule, stożki, kostki albo rozłożyste w formie dachu
•Żywopłoty: bukszpan, cis, grab
•Krzewy , byliny, cebule : jako materiał wypełniając y rabaty , odpowiednie dla stanowiska
•Pielęgnacja: intensywna
•Wrażenie ogólne: ogród jest pełen wyrazu, reprezentacyjny, rzeczowy, dostojny
U góry: Nowoczesny ogród formalny z formowanym bukszpanem. Na końcu osi odbija się niebo przezierające przez korony drzew.
U góry: Formowane w ornamentowy wzór obramowania rabat z bukszpanu tworzą ramy romantycznie wyglądającej kombinacji z róż i hortensji.
