Czwarty krok:
Dobór materiału pod względem estetycznym, ale specyficznych cech, które umożliwiają przeróżne zastosowania. Mieszanie różnych materiałów pozwala osiągnąć najróżniejsze efekty, spełniające wszelkie wymogi i oczekiwania. Każdy z materiałów ma inne zalety, inną funkcjonalność, wygląd czy długowieczność.
Wybór materiału
Każdy materiał ma swój urok i wygląd, ma specyficzne cechy i charakterystyczne właściwości ujawniające się podczas obróbki i w zastosowaniu.
Drewniane tarasy przy domu i podesty w ogrodzie lub dachu stwarzają szczególną atmosferę, wyglądają przyjaźnie i zachęcająco. Spotyka się je w ogrodach na całym świecie. Weranda wokół amerykańskiej willi w stylu kolonialnym, taras z drewnianym bungalowem w tropikach, zakątek do medytacji w azjatyckim ogrodzie, pomost na plaży lub ścieżka edukacyjna przez bagienny las to tylko niektóre przykłady.
Drewno jest łatwe w obróbce, ma wiele zastosowań, zależnie od gatunku drzewa jest stosunkowo lekkie i słabo przewodzi ciepło. Dzięki temu już w marcu można sobie posiedzieć z poduszką na drewnianej kładce nad stawem.
W handlu oferowane są różne gatunki drewna, różniące się od siebie twardością, wytrzymałością i niestety również ceną. Gdy drewno jest wystawione na działanie warunków atmosferycznych przez dłuższy czas, różnice pomiędzy nimi prawi znikają. Bez względu na gatunek wszystkie powierzchnie drewniane pokrywają się piękną srebrnoszarą patyną. Na częściowo zadaszonych tarasach drewnianych widać wyraźniej niż przy innych materiałach, gdzie kończy się strefa sucha. Jeśli chce się tego uniknąć, należy zakonserwować powierzchnię drewnianą olejem, polakierować lub pokryć ją glazurą. Kto decyduje się na jedną z tych możliwości, musi zdawać sobie sprawę, że zabiegi te muszą być powtarzane regularnie. Odradzam to jednak w wypadku tarasów nad powierzchnią wody, gdyś środki chemiczne szkodzą żyjącym w niej organizmom.
Kamienie naturalne są bardzo pożądane w ogrodach. Wyglądają naturalnie i pasująco różnych aranżacji. Oferowany w handlu wybór kamieni jest niezwykle bogaty. Przy zakupie kamienia należy kierować się atmosferą, którą chce się stworzyć w ogrodzie. Jeżeli ma powstać ogród bliski naturze lub w stylu wiejskim, zaleca się użycie kamienia z najbliższej okolicy. Gdy w ogrodzie występują różnice wysokości, decydujące znaczenie ma to, czy uda się nam zdobyć wykonane z tego samego materiału wszystkie potrzebne elementy – płytki na taras, bruk na ścieżki, kształtne kamienie na murki, stopnie i schody. W wypadku niedrogich kamieni z Dalekiego Wschodu bywają z tym problemy.
Pozyskanie kamienia i wytwarzanie płytek lub kostki brukowej w znacznym stopniu odbywa się ręcznie i dlatego można otrzymywać elementy prawie każdego kształtu i wielkości. Jedynie kamień sam w sobie określa granice możliwości jego wykorzystania. Zależenie od sposobu obróbki powierzchni, czy będzie cięty piłą, wypalany, rozłupywany, szlifowany, młotkowany czy promieniowany, ten sam kamień może całkiem inaczej wyglądać. Przed podjęciem decyzji należy zebrać informacje na temat zalet i wad danego kamienia.
Poza tym trzeba się zastanowić, jak równomierna ma być później powierzchnia. Na gładkie powierzchnie tarasów odpowiednie są płytki cięte piłą tarczową, na rustykalne kąciki wypoczynkowe nadają się nieco chropowate płytki pozyskane metodą udarową, albo kostki brukowe.
Klinkier jest kolejnym materiałem naturalnym. Jest wypalany z gliny i w sprzedaży występuje w najróżniejszych kształtach, kolorach i jakości. Powierzchnia klinkieru może być całkiem gładka lub lekko piaskowana, może też wykazywać szorstkie zastrzały węglowe. Kolor zależy od rodzaju użytej gliny i zawartych w niej metali i minerałów. Paleta barw obejmuje żółcienie, terakotę, czerwień, różne odcienie brązu aż po antracyt. W wypadku kostki brukowej z klinkieru jest szczególnie ważne, żeby była ona mocno wypalona, przez co będzie wchłaniać mało wody i tym samym będzie odporna na mróz. Ten fakt sprawia jednak , że takie kamienie nie nadają się do zamurowywania otworów, ponieważ zaprawa ich nie wiąże. Jeżeli chce się, żeby w ogrodzie powstała harmonijna kompozycja z murowanych ceglanych ścian i klinkierowych ścieżek, należy wybierać dwa rodzaje cegły w tym samym odcieniu u formacie.
Beton jest dzisiaj w ogrodzie chyba najbardziej wszechstronnym materiałem i coraz bardziej traci swój negatywny image. Przy wyborze produktów betonowych należy brać pod uwagę ich wielkość (format), kolor i rodzaj powierzchni (lico), gdyż od nich zależy, czy ogród nabierze odpowiedniego charakteru. W tym wypadku także obowiązuje zasada: „mniej znaczy więcej”. Materiał nie może wysuwać się na pierwszy plan i dominować w ogrodzie, lecz powinien mu się podporządkować.
Wielkość elementów z betonu wybieramy odpowiednio do koncepcji architektonicznej. Jeżeli w ogrodzie dominują miękkie, płynne kształty, powinny być one raczej drobne i uformowane lekko stożkowato. Pozwoli to potem uniknąć czasochłonnego przycinania kamieni. W ogrodach, których podstawą jest kwadratowa siatka, harmonijny wygląd całości uzyskuje się za pomocą płyt wielkoformatowych. Jeżeli ktoś woli inny odcień, może wybrać kostki z barwionego betonu lub prefabrykaty z dodatkiem naturalnego kamienia.
Poza tym płyty lub bruk betonowy różnią się wykończeniem brzegów. Mają ostre kanty lub są fazowane, to znaczy brzeg jest ukośnie spłaszczony. Fazowane prefabrykaty są odporniejsze i tworzą wyraźniejszy obraz spoin. Jeżeli beton ma wyglądać jak stary kamienny bruk, obija się go w specjalnym bębnie, przez co jego krawędzie stają się nieregularne. Jeszcze inną możliwością jest zastosowanie masy betonowej, wlewanej bezpośrednio między szalunki.
Spoiny określają wygląd. Tworzą wzory, przekazują napięcie, równowagę, lub wprowadzają niepokój. Czysto zafugowana powierzchnia sprawia wrażenie drogiej. Powierzchnie ze szczelinami, z których wyrastają rośliny, wyglądają romantycznie i naturalnie. O trwałym wyglądzie całości w znacznym stopniu decyduje to, czy spoiny są zabetonowane, wypełnione rzadką zaprawą czy piaskiem.
Nawierzchnie z kruszywa (drobnych materiałów) mają równomierną i jednolitą strukturę, łatwo przepuszczają wodę i najczęściej są stosunkowo tanie. Aby przez dłuższy czas zachowały swój atrakcyjny wygląd, przy ich wykonywaniu należy przestrzegać kilku podstawowych zasad.
Aby takie nawierzchnie dobrze przepuszczały wodę i nie zarastały chwastami, kładzie się je na odpowiednio grubej warstwie nośnej z szutru – dokładnie tak samo jak przy bruku czy płytach. Grubość warstwy nośnej zależy od przewidywanego obciążenia. Jeśli powierzchnia ma być użytkowana na przykład jako parking samochodowy, musi nadawać się do jeżdżenia i mieć co najmniej 30 cm grubości. Przy wąskich ścieżkach ogrodowych i małych, ukrytych kącikach wypoczynkowych wystarczy warstwa 20 cm.
Ponadto przed zastosowaniem wszelkich kruszyw należy pomyśleć o wykonaniu obrzeży. Jeżeli ich zabraknie, po niedługim czasie żwir znajdzie się również na grządkach. Jeżeli chce się wytyczyć dokładnie ujęte linie, można zastosować wąskie obrzeże z bruku. W tym celu również możemy wykorzystywać stosowane dawniej w ogrodach dachówki ustawione pionowo albo butelki ustawione szyjką do dołu. Dla ogrodów w stylu nowoczesnym lub technicznym dostępne są w handlu taśmy metalowe z aluminium lub stali szlachetnej.
Po prawej: Ten okazały wielopoziomowy taras łączy pomieszczenia mieszkalne z ogrodem i zachęca do posiedzenia przy stole z przyjaciółmi.
U góry: Wąska ścieżka z klinkieru ułożonego w jodełkę wynika jakby samoistnie ze wzoru na tarasie.
Pośrodku: Zarówno bruk, jak i stopnie schodów są wykonane z takiego samego granitu i tworzą harmonijną całość.
U dołu: Droga z wielkich płyt betonowych robi wrażenie dzięki ich prostocie i starannemu ułożeniu.
Po lewej: Takie płyty chodnikowe na trawniku nie tylko atrakcyjnie wyglądają, ale są także łatwe w pielęgnacji. Miejsce to nadaje się znakomicie na imprezy przy grillu.
U dołu: Małe bratki z przyległej rabaty zawojowały fugi wielokątnych płytek, tworząc tym samym miękkie połączenie obu powierzchni.
Żwir składa się z wyszlifowanych przez wodę, zaokrąglonych kamyków. Przywodzą one na myśl rzeki, strumienie i morze; usypane w grubszą warstwę staczają się z niej i są niestabilne. Pod stopami wydają specyficzny chrzęst, który wiele osób odczuwa jako przyjemny. Poza tym można usłyszeć zbliżającego się gościa. Żwir jest oferowany w różnych grubościach ( o różnej ziarnistości). Z grubego żwiru można, przy odrobinie zręczności, układać mozaiki, które są w zależności wzoru będą stwarzać nastrój śródziemnomorski lub azjatycki.
Grys to określenie kruszywa łamanego. Materiał ten także jest dostępny w różnej grubości i asortymencie. Drobny grys nadaje się na drogi i place zabaw, które powinny mieć równomierną powierzchnię. Gruby grys jest bardziej strukturalny i w zależności od koloru ma swój specyficzny urok. W handlu oferowane są najróżniejsze rodzaje grysu: biały marmurowy, żółty, szary, antracytowy i różowy grys granitowy, brązowy porfirowy lub czarny bazaltowy – żeby wymienić tylko niektóre z nich. Jeżeli chce się uzyskać powierzchnię intensywnie czerwoną, zieloną lub żółtą, można zastosować również grys z tworzyw sztucznych lub szklany. Nie warto jednak stosować grysu w ogrodach przy domach, w których ułożono drewniane parkiety. Nie sposób bowiem zapobiec wnoszeniu do domu malutkich ostrych kamyków, które niszczą podłogi.
Ścieżki i placyki wysypane mulczem są natomiast miękkie i podczas chodzenia lekko się uginają. Poza tym wydzielają zapach drewna i lasu. Zwłaszcza w zaciszonych kącikach wypoczynkowych lub na ścieżkach bardzo miłe wrażenie sprawiają mulczowane nawierzchnie. Surowcem są tutaj ścinki kory, wióry drewniane, te ostatnie oferowane są w różnych kolorach. Także w wypadku nawierzchni mulczowanych ważne są obrzeża i warstwa nośna, dzięki którym są one długotrwałe i łatwe w pielęgnacji. Wysypana korą dróżka, która nie ma odpowiedniego drenażu, stanie się wkrótce wilgotna, śliska i trudna do przejścia. Ponieważ materiał z czasem się rozkłada, trzeba go stopniowo uzupełniać.
Przy zamiłowaniu do eksperymentów i odrobinie fantazji można również spróbować innych sypkich materiałów. Jeżeli na przykład na słonecznym placyku wysypiemy warstwę muszelek, przeobrazi się on w nadmorską plażę – jednak niekoniecznie do chodzenia na boso. W pewnym ogrodzie od zeszłorocznego przyjęcia „na plaży”, tam gdzie dawniej był trawnik, znajduje się duża piaszczysta wydma. Chociaż zaplanowana była jedynie jako gadżet na party, właściciel ogrodu nie może się rozstać z tą miękką, przyjemną powierzchnią, która zachęca do opalania się i zabawy.
U dołu po lewej: Ten kącik wypoczynkowy wygląda archaicznie i naturalnie. Jedynie starannie ułożona ze żwiru kompozycja pozwala zgadywać nastrój całego ogrodu.
U dołu po prawej: Niebieskie szklane kulki są niezwykłym materiałem na taras, ale jak widać, niezwykle uroczym. Krawędzie są obramowane metalową taśmą.
Po lewej: Żwir tworzy nie tylko ścieżkę, jest też rozłożony pomiędzy bylinami. Dzięki temu całość wygląda bardzo harmonijnie.
U dołu: Ścieżka wysypana mulczem z kory tworzy linię dzielącą rabaty i wizualnie podporządkowuje się całości.
Który materiał jest właściwy?
Materiały użyte w ogrodzie określają w znacznym stopniu jego charakter i nastrój i dlatego ich dobór powinien być staranny i dokładnie przemyślany. Ale jakie kryteria należy uwzględnić przed podjęciem decyzji o wyborze? Co jest istotne, a co mniej ważne i na co powinniśmy zwracać szczególną uwagę?
Praktyczne aspekty decydują o wyborze materiałów. Najpierw należy się zastanowić w jaki sposób chce się w przyszłości użytkować zaplanowane powierzchnie i jakimi meblami je urządzać. To pytanie jest ważne, żeby ustalić, jak twardy i jak gładki powinien być ten materiał. Jeżeli chce się kupić na przykład lekkie, delikatne meble aluminiowe, powinno się wybierać jak najgładsze i najtwardsze powierzchnie tarasów. Na szorstkim podłożu z naturalnego kamienia meble takie będą chybotały, zarysowując i szpecąc powierzchnię, na której stoją. Jeżeli wolimy zamiast nich umieścić w małym kąciku wypoczynkowym całoroczną solidną ławkę z drewna tekowego, odpowiednie będą do niej nawierzchnie ze żwiru lub mozaika brukowa.
Planując pomosty drewniane, musimy mieć na uwadze, że szczeliny pomiędzy deskami pozostaną otwarte i mogą przez nie przelatywać drobne przedmioty, takie jak sztućce, pisaki czy monety.
Drugim kryterium jest usytuowanie powierzchni. Na słoneczne tarasy nie nadają się jasne, odblaskowe materiały, ponieważ nadmiar światła jest w lecie nieprzyjemny. Ale również czarny kamień ma swoje wady, ponieważ za bardzo nagrzewa się na słońcu. Odpowiednie są tutaj np. drewno lub żółtawy, piaskowany klinkier. Natomiast w zacienionych miejscach problem stanowi porastający mech. W takich warunkach źle sobie radzi przede wszystkim drewno i kamień naturalny, które szybko stają się śliskie i gładkie, również ich trwałość znacznie się skraca. W takich miejscach najlepiej sprawdzają się twarde materiały, takie jak bruk klinkierowy, granit, bazalt lub porfir.
Trzecim kryterium jest cena. Zwłaszcza przy dużych powierzchniach, przy których cena jednostkowa kilkakrotnie wzrasta, już na początku należy ją prawidłowo skalkulować. Często rozwiązaniem jest stopniowe inwestowanie: na przykład planowany kącik wypoczynkowy może być na razie wykończony tańszym żwirem.
Ostateczną decyzję, w sprawie wyboru materiałów podejmuje się w 2 kroku, uwzględniając przy tym aspekty wizualne i estetyczne. Czy materiał pasuje do naszego ogrodu? Czy pasuje do stylu i wiekowego domu? Czy uda się może wykorzystać te same materiały, które zostały użyte do budowy domu? Mógłby to być na przykład kamień cokołu lub łupek dachu. Czy do aranżacji wnętrza domu użyto materiałów, które mają pojawić się na zewnątrz? Jeżeli podłoga salonu wychodzącego na taras jest wykonywana z parkietu, to może taras także powinien być drewniany? Jaki format, faktura i wzór pasują do proporcji ogrodu. Małe ogródki przy dużych płytach wyglądają na jeszcze mniejsze. Z kolei drobna kostka w dużym ogrodzie wprowadza wrażenie niepokoju. Oprócz tego materiał musi harmonizować ze stylem ogrodu. Najczęściej łatwiej ułożyć łuk z kilku drobniejszych kamieni, niż zmuszać do tego jeden większy.
Na koniec jeszcze jedna rada: przed ostatecznym zakupem wybranego materiału warto przynieść do domu kilka jego próbek, położyć je w dobrze widocznym miejscu, może na tarasie, i przez kilka dni poobserwować. Ich wygląd będzie zmieniał się zależnie od pory dnia i pogody. Przede wszystkim kamienie należy obejrzeć, gdy są mokre, ponieważ wiele z nich przyjmuje wtedy inną barwę i mogą one już wcale nie pasować. Jeżeli jakiś materiał podoba się w każdych warunkach, to znaczy, że jest właściwy.
Projekt: Wybór materiału: taras jest ułożony z płyt z piaskowca, które przebiegają ukośnie względem domu. Z tego samego surowca wykonane są obrzeża trawnika, płyty na trawniku i obramowanie oczka wodnego. Mały kącik z tyłu ogrodu jest pomyślany jako drewniany pomost zawieszony nad wodą. Pasuje do drewnianego domku, pergoli i ogrodzenia. Kontrast stanowią słupy ogrodzenia, wodotrysk i rzeźba wykonane ze stali szlachetnej.
