W przyrodzie jedynym celem istnienia kwiatów jest wytwarzanie nasion. Kolory, cętki, zapach, kształt – a więc wszystkie te formy, które podziwiamy w kwitnącej roślinie – to tylko wabiki. Mają one przyciągnąć owady, aby szukając nektaru i pyłku zapyliły kwiat.
Tak więc kryje się za tym seks. Wszystkie nasiona powstają wskutek połączenia zdolnych do reprodukcji komórek męskiej i żeńskiej. Podobnie jak u ludzi aby powstał nowy organizm, komórka męska oraz żeńska muszą się połączyć. Tworzy się wtedy nowa komórka – zygota. W przypadku roślin komórki męskie znajdują się w pyłku, żeńskie zaś ukryte są głęboko w zalążni. Gdy się połączą, podział zygoty daje podstawy temu, co przekształca się w nasiono.
Formy kwiatowe
Na rysunku poniżej przedstawiono budowę kwiatu. Łodyga, nosząca nazwę szypułki, zakończona jest dnem kwiatowym, na którym osadzone są pozostałe elementy kwiatu: działki kielicha, płatki korony, słupek i pręciki.
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|||||||||||
Zalążnia, szyjka i znamię słupka tworzą słupek. Z kolei nitka pręcika i pylnik – pręcik.
Dno kwiatowe i działki kielicha (u większości roślin koloru zielonego) nazywane są kielichem. Działki chronią formujący się pąk, a potem po ich otwarciu ukazują się płatki. Płatki oraz działki kielicha tworzą razem okwiat.
Męskie organy kwiatu to pręciki. Składają się one z nitki pręcika i dwóch pylników, w których tworzy się pyłek. Nie ma dwóch gatunków roślin, których pyłek byłby identyczny. Jest on tak charakterystyczny dla danego gatunku jak linie papilarne dla człowieka.
Żeńskie organy kwiatu to : zalążnia, szyjka i znamię słupka. Bardzo często określa się je jednym słowem :słupek.
Jak to się dzieje
Dojrzały pyłek wydostaje się z pylnika i – niesiony wiatrem lub przeniesiony przez owada – osiada na znamieniu słupka. Jest ono lepkie, aby drobinki łatwiej do niego przylgnęły. Tuż po zapyleniu ziarenko pyłku tworzy łagiewkę, która wrasta w słupek i kieruje się do zalążni. Tam dochodzi do zapłodnienia. W każdym ziarenku pyłku znajdują się dwa plemniki. Wędrują one przez łagiewkę do zalążka, gdzie jeden z nich łączy się z jajeczkiem i daje początek nowej roślinie. Drugi zespala się z tak zwanym jądrem wtórnym, tworząc bielmo – tkankę odżywczą, z której zarodek korzysta w trakcie rozwoju. Niektóre zarodki na przykład w nasionach grochu, fasoli czy kukurydzy, nie zużywają całego bielma od razu, ale wykorzystują je, gdy zaczynają kiełkować. Po zapłodnieniu osłonki zalążka twardnieją i tworzą łupinę nasienną, z zalążni zaś wykształca się owoc.
Rodzaje kwiatów
Zbierając nasiona powinniśmy wiedzieć, czy dana roślina ma kwiaty rozdzielnopłciowe, czy obupłciowe. Kwiat obupłciowy to taki, który ma zarówno organy żeńskie i męskie.
Kwiaty rozdzielnopłciowe mają tylko organy żeńskie lub męskie. Wbrew pozorom występują one u bardzo wielu gatunków, na przykład u sosny i cisu, ale też u niektórych warzyw – dyni czy kukurydzy.
Jeśli na jednej roślinie występują zarówno kwiaty żeńskie, jak i męskie, to taką roślinę nazywamy jednopienną. Natomiast na jednym okazie znajdują się tylko kwiaty jednej płci (jak to jest na przykład u aktinidii czy ostrokrzewu), to nazywamy ją dwupienna. Istnieją też rośliny, które aby wytworzyć nasiona, nie potrzebują zapłodnienia. Proces ten nazywa się partenogenezą. Otrzymujemy wówczas owoc ze słabo wykształconymi nasionami, jak to jest w przypadku ogórków „bez pestek”.
W dolnych kielicha możemy zobaczyć dojrzewające nasiona
Kwiaty żeleźniaka (Phlomis) są obupłciowe.
