Tę metodę stosuje się od stuleci. Jedno z najstarszych źródeł, w jakim znaleziono opis szczepienia na podkładce, pochodzi z 323 r. p.n.e. i opisuje, że było chętnie praktykowane w ówczesnej Grecji. Podobne świadectwa pochodzące z Chin i datowane na ten sam okres, wspominają, że metoda ta była rozpowszechniona również na Dalekim Wschodzie.
Pomysł szczepienia podsunęła człowiekowi sama przyroda. Gałęzie roślin, rosnących obok siebie, często ocierają się w ten sposób, że miazga może się stykać. Jeśli dwie gałęzie przez dłuższy czas pozostawały w takim kontakcie, powstawał szczep. Nasz praprzodek, zapewne miłośnik owoców, zaobserwował ten fakt i spróbował go naśladować. Musiało mu się udać, skoro szczepienie stało się tak popularną metodą w ogrodnictwie. Trudno wymienić wszystkie rośliny, które można poddawać szczepieniu. Należą do nich między innymi: róże, jabłonie, grusze, brzoskwinie, śliwy, winogrona, cytrusy, awokado i wiele roślin ozdobnych o zdrewniałych pędach. We wszystkich przypadkach podkładki, które stosujemy podczas zabiegu, mają wpływ na cechy uzyskanej rośliny. W każdym regionie stosuje się określone typy podkładek i jest tak do czasu, aż ktoś uzyska lepszy efekt z inną podkładką. Jeśli chcielibyśmy wyhodować własne podkładki, sprawdźmy w zamieszczonej obok tabeli i dowiedzmy się w najbliższej szkółce, jakie będą najodpowiedniejsze. Pamiętajmy też, że podkładka, której zamierzamy użyć, musi być spokrewniona ze zrazem, a tym samym wykazywać zgodność anatomiczną i fizjologiczną. Dla uzyskania większego pokrewieństwa podkładki ze zrazem, dobrze jest zastosować wstawkę, którą wkłada się między podkładkę a zraz. Podkładki dla gatunków niskopiennych niekiedy nie wytrzymują mroźnych zim i następujących po nich odwilży oraz kolejnych ataków mrozu. Można się uporać z tym problemem, stosując wstawkę skarlającą na standardowej podkładce. Ta ostatnia przetrwa zimę, zaś wstawka przyczynia się do nieznacznego skarłowacenia zaszczepionego zrazu.
Podkładki dla jabłoni Rzadko uprawia się jabłonie na podkładkach należących do tego samego rodzaju. Wymienione poniżej podkładki są bardzo popularne, ponieważ przyczyniają się do skarlenia drzew, wzmacniają odporność na choroby i szkodniki oraz stymulują obfitsze i szybsze owocowanie. Aby uzyskać informacje co do ich pokrewieństwa ze zrazem, należy skontaktować się z sadownikiem.
PODKŁADKA - CHARAKTERYSTYKA
'Malling 7 EMLA (M 7 EMLA) - Wymaga przepuszczalnej ziemi. Skarlająca, wyrastają na niej drzewa osiągające mniej więcej połowę standardowej wysokości. Średnio odporna na zarazę ogniową i parch jabłoni.
'Malling—Merton 106 EMLA (MM 106 EMLA) - Półkarłowa. Przyspiesza owocowanie i powoduje, że jest ono bardziej obfite. Średnio odporna na zgniliznę pierścieniową podstawy pnia. Ponieważ jest podatna na parch jabłoni, nie powinno się jej stosować na źle przepuszczalnych glebach.
'Malling—Merton 111 EMLA (MM 111 EMLA) - Dobrze się przyjmuje i rośnie na ubogim i słabo przepuszczalnym podłożu. Odporna na suszę, więc nadaje się do sadzenia na glebach piaszczystych. Drzewa na niej szczepione, osiągają 3/, standardowej wysokości (5,5-6 m). Odporna na zgniliznę pierścieniową podstawy pnia, nieodporna na pleśń.
'Budogovsky 9' (Bud. 9) - Wytrzymała na mróz, na parch jabłoni, na ogół odporna na zarazę ogniową, ale nieodporna na bawełnicę korówkę. Drzewa rosnące na tej podkładce, osiągają do V, normalnej wysokości.
'Malling 26 EMLA (M 26 EMLA) - Krzyżówka M 9 i M 16, która daje drzewa osiągające nieco mniej niż połowę standardowej wysokości. Przyspiesza owocowanie. Jest jednak podatna na parch jabłoni oraz zarazę ogniową. Potrzebuje dobrze przepuszczalnej gleby.
'Malling 9 EMLA (M 9 EMLA) - Najbardziej popularna podkładka skarlająca w naszym regionie, szczepione na niej drzewa dorastają do I/3 standardowej wysokości. Toleruje wszystkie rodzaje gleby.
'Geneva 16' - Wyhodowana przez amerykański Cornell University w stanie Nowy Jork. Obecnie zalecana zamiast M 9, ponieważ jej korzenie lepiej trzymają się podłoża. Odporna na zarazę ogniową, ale podatna na bawełnicę korówkę i mączniaka jabłoni.
'Geneva 30' - Także wyhodowana w Cornell University. Zalecana zamiast M 7, ponieważ lepiej trzyma się podłoża, a drzewo lepiej owocuje. Odporna na zarazę ogniową i bawełnicę korówkę, w pewnym stopniu odporna na parch jabłoni, ale podatna na mączniaka.
EMLA oznacza, że podkładka jest odporna na niektóre powszechnie występujące choroby wirusowe.
Podkładki dla grusz
Grusze najczęściej szczepi się na podkładkach z pigwy pospolitej. Na Zachodzie w sadach towarowych stosuje się także podkładkę Bartlett. Seria podkładek OH.F to skrzyżowanie odmiany Old Home i Farmingdale i na ogół rozmnaża się je z sadzonek zdrewniałych.
PODKŁADKA - CHARAKTERYSTYKA
'Pigwa BA 29 C' - Bardzo rozpowszechniona w Polsce podkładka skarlająca. Drzewo osiąga nieco ponad połowę standardowej wysokości. Znosi suszę, daje obfite owocowanie. Odporna na tumor bakteryjny.
'Pigwa A - Jedna z najbardziej popularnych w naszym regionie. Skarlająca, odporna na tumor bakteryjny i pleśń.
siewki 'Bartlett' Nie wpływa na wielkość drzewa, ale jest mrozoodporna i dobrze rośnie. Należy do najczęściej stosowanych w północno--zachodnich regionach Stanów Zjednoczonych.
'OhxF 513' Podkładka skarlająca przyspieszająca owocowanie. Drzewo wyrasta do wysokości 3,5-4,5 m. Dobrze rośnie na wilgotnej glebie.
'Oh.F 87' (USPP#6362) - Podkładka opatentowana, wysokiej jakości. Podobnie jak inne podkładki Oh.F jest odporna na zarazę ogniową, mróz, i dobrze się ukorzenia. Zaszczepione na niej drzewo obficie owocuje. Bardzo skarlająca, nadaje się do stosowania w przypadku większości zrazów.
Podkładki dla śliwy, moreli, migdałka Wszystkie te rośliny należą do rodzaju Prunus i można je szczepić na tych samych podkładkach. Zawsze jednak warto się poradzić sadownika, która podkładka da najlepsze efekty.
PODKŁADKA- CHARAKTERYSTYKA
'St Julien' - Podkładka półskarlająca, często stosowana dla moreli, nektarynek i brzoskwiń. Szczepione na niej drzewa mają krzaczaste korony.
'Brompton' - Silna, powoduje szybki wzrost szczepionych na niej drzew. Dobrze zrasta się ze wszystkimi kultywarami śliw. Szczepi się na niej także nektarynki i brzoskwinie.
'Pixy'- Półskarlająca, stosowana dla śliw. Wymaga bardzo żyznej gleby.
Podkładki dla róż Te podkładki są szczególnie wrażliwe na warunki otoczenia, dlatego najlepiej spytać eksperta, czy przyjmą się na danym terenie. Wymienione poniżej należą do najpowszechniej stosowanych w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Europie (w tym także w Wielkiej Brytanii) oraz w Australii.
PODKŁADKA - CHARAKTERYSTYKA
Rosa multiflora - Powszechnie stosowana w Kanadzie oraz w północno-wschodnich i środkowych stanach Stanów Zjednoczonych. Dobrze rośnie, nadaje się do większości gatunków róż. Źle znosi ciepłe zimy, nieodporna na guzowatość korzeni.
'Dr Huey' Chyba najpopularniejsza podkładka na obszarach o klimacie umiarkowanym i chłodnym. Stosowana powszechnie ze względu na szybkość wzrostu i zdolność adaptacji do rozmaitych rodzajów gleby.
'Manetti' Silna, odporna na guzowatość korzeni. Bardzo kolczata, więc trudno jest na niej szczepić.
'Fortuniana' Doskonale nadaje się na tereny o łagodnych zimach. Głęboko sięgające korzenie świetnie radzą sobie na suchej, piaszczystej glebie. Bardzo odporna na guzowatość korzeni. Tworzy wiele odrostów korzeniowych, które trzeba usuwać.
Podkładki dla wiśni i czereśni Tradycyjnie te drzewa owocowe szczepi się już na podkładkach 'Mazzard' i 'Mahaleb', ale w sprzedaży są też opatentowane podkładki, takie jak 'Colt', 'Stella' oraz 'Gisela'.
PODKŁADKA - CHARAKTERYSTYKA
'Mazzard F 12-1'- Silna podkładka, dobrze zrasta się ze wszystkimi kultywarami wiśni oraz czereśni. Łatwo i głęboko się ukorzenia. Odporna w pewnym stopniu na niszczyki i grzybicę korzeni oraz na wirus PDV i PNRSV, ale podatna na tumor bakteryjny.
'Mahaleb' - Podobnie jak podkładka 'Mazzard', jest w pewnym stopniu odporna na PDV i PNRSV. Może spowodować krzaczastość drzewa, ale nie ma właściwości skarlających. Odporna na raka bakteryjnego, ale nieodporna na grzybicę korzeni, niszczyka i Phytophthora. Źle rosnie na ciężkich glebach.
'Ciselaal2 (Gi 195-2)' USPP#963 Półskarlająca, dobrze rośnie na różnych rodzajach gleby, nawet na ciężkich. Wyrosłe na niej drzewa dobrze owocują. Jest odporna na wiele chorób.
'Colt' Bardzo silna podkładka, często używana do wiśni. Niezbyt skarlająca. Korzenie rozrastają się tak mocno, że trzeba je co kilka lat przycinać.
Podkładki dla winorośli Do 1860 roku winogrona (Vitis vinifera) były uprawiane na podkładkach należących do tego samego rodzaju, ale właśnie w tym roku we wschodniej części Stanów Zjednoczonych pojawiła się zaraza, która przeniesiona została do Europy. Zniszczyła wtedy ponad 1/3 winnic w Kalifornii oraz we Francji i w innych krajach europejskich. Właściciele winnic zaczęli eksperymentować z podkładkami z winorośli amerykańskiej, odpornymi na zarazę, ale nie przynosiły one oczekiwanych efektów na kwaśnej glebie, jaka jest we Francji. W końcu zaczęto szeroko stosować hybrydy odmian Vitis berlandieri i Vitis rupestris. Do dziś w użyciu jest ponad 30 ich odmian. Jeśli chcemy uprawiać winorośl, najlepiej w sprawie podkładek oraz szczepów zasięgnąć informacji w pobliskiej szkółce.
Szczepienie z języczkiem
Jeśli dopiero uczymy się, jak szczepić rośliny, najlepiej zacząć właśnie od tej metody. Jest dość łatwa, a „języczki", które wycinamy w podkładce i w zrazie, pozwalają łatwo je połączyć, tak że miazga zrazu oraz podkładki ściśle do siebie przylegają.
Szczepienie z języczkiem najczęściej stosuje się u drzew owocowych, a szczególnie jabłoni i gruszy. Metoda ta nie tylko jest łatwa, ale też powoduje, że drzewa zaszczepione w ten sposób mają proste pnie, bez zgrubień w miejscu zabiegu. Pewne ograniczenia co do stosowania narzuca nam klimat. Otóż szczepienie z języczkiem udaje się w regionach o dużej wilgotności, dlatego nie poleca się jej na obszarach suchych i gorących. Jeśli zamierzamy zastosować ten sposób w praktyce, to przygotowania musimy rozpocząć rok wcześniej. Wczesną wiosną sadzimy roczną podkładkę w miejscu, w którym w przyszłości ma rosnąć drzewo. Przez rok doglądamy podkładki, obrywając tworzące się pąki, podlewając ją oraz nawożąc (ostatni raz podsypujemy podkładkę nawozem na początku lipca; najlepiej użyć wtedy połowy zwykłej dawki). Zraz pobieramy, gdy roślina mateczna znajduje się w stanie spoczynku. W chłodnej strefie klimatycznej robimy to późną jesienią. Wybieramy silne, proste gałęzie, gdyż w przyszłości będą one stanowiły pień drzewa. Odcinamy 25 cm kawałki pędów, tnąc około 4 cm poniżej oczka i upewniając się, że średnica dolnej części odciętej gałęzi jest taka sama, jak podkładki. Najlepiej, aby wynosiły one około 1 cm. Zrazy okręcamy taśmą i umieszczamy w wilgotnym mchu lub plastikowej torebce. Przyczepiamy do nich etykietkę z opisem i kładziemy w chłodnym, ciemnym miejscu. Najlepiej w piwnicy, gdzie panuje temperatura około 4°C. Możemy też przechowywać zrazy w lodówce, ale nie razem z warzywami i owocami, ponieważ wydzielają one etylen, który działa hamująco na rozwój pąków na zrazie.
ODPOWIEDNIE GATUNKI
Tę metodę szczepienia stosuje się niemal u wszystkich roślin drzewiastych, ale najczęściej u drzew owocowych.
NAZWA ŁACIŃSKA NAZWA POSPOLITA
Malus spp. Jabłoń
Prunus spp. Brzoskwinia, morela, wiśnia, czereśnia, śliwa
Pyrus spp. Grusza
Szczepienie z języczkiem często wykorzystuje się w uprawie jabłoni i grusz.
